kamień

kamień
m I, D. \kamieńenia; lm M. \kamieńenie, D. \kamieńeni
1. «bryła skalna, zwykle twarda, spoista i ciężka; niewielki odłamek takiej bryły; w górnictwie: urobek skały płonnej»

Kamień polny, przydrożny, narzutowy.

Kamienie nadbrzeżne.

Posąg wykuty w kamieniu.

Podmurówka, dom z kamienia.

Posypał się grad kamieni.

Tłuc kamienie (na szosie).

Ulice brukowane kamieniami.

Chleb twardy jak kamień.

Pracować, rzeźbić, kuć w kamieniu.

∆ Kamień ciosowy «skała dająca się obrabiać mechanicznie, używana jako materiał budowlany»
∆ Kamień budowlany «kamień używany w różnych dziedzinach budownictwa, głównie w postaci bloków i płyt»
∆ Kamień drogowy «twarda, lita skała odporna na działanie czynników klimatycznych i o dużej wytrzymałości mechanicznej, używana w postaci krawężników, kostki brukowej, tłucznia itp. do budowy dróg»
∆ Kamień grobowy a. nagrobny «płyta kamienna na grobie lub nagrobek z płytą wmurowaną w ścianę kościoła»
∆ Kamień milowy «słupek kamienny przy drodze wyznaczający odległość»
przen. «zakończenie jednego z etapów pracy, krok naprzód w realizacji jakiegoś zamierzenia, przedsięwzięcia itp.»
∆ Kamień młyński «koło z piaskowca lub granitu służące do rozcierania ziarn zbożowych»
∆ Kamień pamiątkowy «głaz o kształcie naturalnym, opatrzony odpowiednim napisem, ustawiany zwykle w miejscach publicznych i ogrodach, w celu upamiętnienia osoby, zdarzenia lub wzniosłej idei»
∆ Kamień węgielny a) «kamień narożny w budynkach, na którym opiera się węgieł» b) «pierwsza cegła pod nową budowlę albo akt erekcyjny wmurowany w miejsce przeznaczone pod budowlę»
przen. «podstawa, rzecz najważniejsza, początek czegoś»
chem. Siny kamień «siarczan miedziowy pięciowodny, niebieska substancja krystaliczna silnie trująca, używana między innymi do zwalczania szkodników roślinnych oraz jako środek ściągający i odkażający w medycynie»
druk. Kamień litograficzny «rodzaj łupku kamiennego, używanego w technice litograficznej do sporządzania form drukarskich»
geol. Okres, epoka, kultura kamienia łupanego «najstarszy okres w rozwoju kultury ludzkiej, w którym używano narzędzi z nie ciosanego kamienia»
∆ Okres, epoka, kultura kamienia gładzonego «następujący po paleolicie i mezolicie okres, w którym posługiwano się narzędziami z kamienia obrabianego, ciosanego»
miner. Kamień ałunowy → ałunit
∆ Kamień słoneczny → awanturyn
techn. Kamień hutniczy a. miedziowy «stop siarczku miedzi z siarczkiem żelaza, pośredni produkt przy przeróbce metalurgicznej rud siarczkowych miedzi»
∆ Kamień probierczy «używany w probiernictwie łupek krzemionkowy, odporny na działanie kwasów, mający gładką oszlifowaną powierzchnię, na której określa się za pomocą odpowiednich chemikaliów próby wyrobów z metali szlachetnych»
∆ Kamień filozoficzny a. kamień mądrości «według średniowiecznych poglądów alchemików: tajemnicza substancja pozwalająca zmieniać metale nieszlachetne w złoto»
przen. «o jakimś środku, sposobie idealnego rozwiązywania spraw, trudności itp.»
◊ Siedzieć, przesiadywać gdzie albo nad czym kamieniem «siedzieć, przesiadywać stale, wytrwale w jednym miejscu, przez długi czas, bez przerwy; pracować nad czymś wytrwale»
◊ Stwardnieć, zmarznąć itp. na kamień «stać się bardzo twardym, twardym jak kamień»
◊ Spać jak kamień a. kamieniem «spać bardzo mocno, głęboko»
◊ Przepaść, zniknąć itp. jak kamień w wodę (a. rzad. w wodzie) «zniknąć, przepaść bez śladu»
◊ Coś pada, uciska, ciąży kamieniem «coś uciska, ciąży bardzo, jak kamień»
◊ Coś komuś kładzie się, leży kamieniem na sercu, uciska kamieniem serce, duszę «coś komuś przysparza kłopotów, trosk, zasmuca kogoś»
◊ Kamień komuś przygniata serce «ktoś ma wielkie zmartwienie, czymś bardzo się przejmuje, smuci»
◊ Coś jest (stało się) dla kogoś kamieniem obrazy «coś jest (stało się) przyczyną, powodem obrazy, niezadowolenia, oburzenia»
◊ Kamień do czyjegoś ogródka «o złośliwym przycinku w stosunku do kogoś rzuconym pozornie mimochodem, przy omawianiu innej sprawy»
◊ Zdjąć komuś, zwalić komuś itp. kamień z serca, z piersi «uwolnić kogoś od troski, kłopotu, uspokoić, ucieszyć»
◊ Kamień spadł komuś z serca, z piersi «ktoś pozbył się troski, zmartwienia, odczuł wewnętrzną ulgę»
◊ Być komuś kamieniem u szyi «być komuś ciężarem, niewygodnym, uciążliwym, w życiu, w podróży»
◊ Kamień na kamieniu nie został «o miastach, budynkach itp.: zostać całkowicie zburzonym»
◊ Kląć, zaklinać się w żywy kamień, rzad. w żywe kamienie «kląć, zaklinać się bardzo mocno, dosadnie, z pasją»
◊ Bodaj się tacy na kamieniu, kamieniach rodzili; ktoś nie rodzi się na kamieniu «oby takich (ludzi) było więcej; mało jest takich ludzi, tacy ludzie występują rzadko»
◊ Rzucać, rzucić kamieniem na kogoś, na coś, w kogoś «potępi(a)ć kogoś, coś»
◊ Rzucać, ciskać komuś kamienie pod nogi «stawiać przeszkody, trudności, przeszkadzać, szkodzić komu»
◊ Mieć serce z kamienia; być z kamienia, być (twardym) jak kamień «być niewzruszonym, nieczułym, zwłaszcza wobec cudzego nieszczęścia»
◊ Coś idzie jak z kamienia «coś nie udaje się, odbywa się z trudem, opornie»
◊ Gryźć kamienie «nie mieć co jeść»
◊ Kamień by się poruszył «coś wzruszyłoby każdego, wywołało współczucie, a osoba, której to dotyczy pozostaje nieczuła, obojętna»
□ Trafiła kosa na kamień «o kimś, komu nie udało się przechytrzyć, pokonać itp. drugiego, równie sprytnego»
□ Kto na ciebie kamieniem, ty na niego chlebem.
□ Kto się nie leni, robi złoto z kamieni «robi rzeczy wartościowe z przedmiotów małej wartości»
2. «odmiana niektórych rzadkich minerałów o pięknym blasku i kolorze używana, po odpowiednim szlifowaniu, do ozdabiania klejnotów i przedmiotów zbytku, również jako łożyska w przyrządach precyzyjnych, zegarkach itp.»

Kamienie szlachetne, półszlachetne, jubilerskie.

Broszka wysadzana drogimi kamieniami.

Zegarek na siedemnastu kamieniach.

∆ Kamień czeski, sztuczny «kawałek szkła odpowiednio szlifowanego, zastępujący minerał zdobniczy»
∆ Kamień syntetyczny «minerał otrzymany sztucznie, w procesie chemicznym, ściśle imitujący naturalne minerały»
3. «w budowie maszyn: element, zwykle metalowy, w kształcie płaskiego graniastosłupa z okrągłym otworem, służący do ruchowego połączenia innych elementów, np. korby i jarzma»
4. «twardy osad tworzący się na ścianach kotłów i innych naczyń metalowych pod wpływem gotowanej w nich albo stojącej w nich przez dłuższy czas twardej wody»

Kamień kotłowy.

5. «w grach towarzyskich: figura, krążek, pionek itp. (dziś zwykle z drzewa, dawniej kamienne)»

Rozstawił kamienie na warcabnicy.

6. pot. «paczka zapałek zawierająca 250 pudełek»
7. zwykle w lm, med. «złogi kamieniste tworzące się na skutek nieprawidłowej przemiany soli mineralnych w miedniczkach nerkowych, drogach żółciowych, moczowodach, pęcherzu moczowym, trzustce, nosie»

Kamienie moczowe, nerkowe, żółciowe.

∆ Kamień nazębny «twardy ciemny osad powstający na szyjkach zębowych wskutek wytrącania się soli mineralnych (zwłaszcza wapniowych) ze śliny; przyczynia się do powstawania paradentozy»

Słownik języka polskiego . 2013.

Игры ⚽ Поможем сделать НИР

Look at other dictionaries:

  • Kamień — is the Polish word for stone . It appears in several Polish toponyms, and was a past Polish unit of measurement.Places in Poland called Kamień include:* Kamień Pomorski, a town in West Pomeranian Voivodeship (NW Poland), seat of Kamień County *… …   Wikipedia

  • kamień — I {{/stl 13}}{{stl 8}}rz. mnż III, D. kamieńenia; lm D. kamieńeni {{/stl 8}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}1. {{/stl 12}}{{stl 7}} odłamek oderwany od masywnej, litej, twardej bryły skalnej; także bryła materiału o takich właściwościach : {{/stl …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • Kamien — Kamień bezeichnet mehrere Ortschaften in Polen: Kamień Krajeński, Stadt in der Wojewodschaft Kujawien Pommern Kamień Pomorski (Cammin); Stadt in der Woiwodschaft Westpommern Kamień Śląski (Groß Stein); ein Ortsteil der Gemeinde Gogolin in der… …   Deutsch Wikipedia

  • Kamień — bezeichnet mehrere Ortschaften in Polen: Kamień Krajeński, Stadt in der Wojewodschaft Kujawien Pommern Kamień Pomorski (Cammin); Stadt in der Woiwodschaft Westpommern Kamień Śląski (Groß Stein); ein Ortsteil der Gemeinde Gogolin in der… …   Deutsch Wikipedia

  • Kamień — Kamień …   Wikipedia Español

  • kamień — 1. Bodaj się tacy na kamieniu rodzili «oby takich (ludzi) było więcej» 2. Być komuś, stać się dla kogoś kamieniem (młyńskim) u szyi «być komuś ciężarem, przeszkodą, stwarzać kłopot swoją obecnością»: (...) stałem się dla Alicji kamieniem u szyi.… …   Słownik frazeologiczny

  • Kamien — Kaemena is an unusual spelling of the Germanic Polish surname Kemena , itself a variant form of the ancient Kamien . This is essentially a Polish word meaning stone and in the surname context is either habitational for one who dwelt at a house… …   Surnames reference

  • Kamień Pomorski — Kamień Pomorski …   Deutsch Wikipedia

  • Kamien Krajenski — Kamień Krajeński …   Deutsch Wikipedia

  • Kamien Pomorski — Kamień Pomorski …   Deutsch Wikipedia

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”