- mowa
- ż IV, CMs. \mowawie1. blm«zasób wyrazów, wyrażeń i zwrotów łączonych w wypowiedzi według reguł gramatycznych, używany w celu porozumiewania się przez członków jednego narodu, społeczeństwa, przez ludzi pewnego środowiska, regionu, charakterystyczny dla jakiejś epoki; język»
Mowa ojczysta, obca.
Mowa francuska, polska.
Mowa rodzinnych stron.
Mowa chłopska.
Mowa dziecka.
∆ Mowa potoczna, codzienna «sposób porozumiewania się w życiu codziennym, odznaczający się mniejszą niż w języku literackim dbałością o dobór słów, zwrotów i konstrukcji składniowych»∆ Mowa wiązana «mowa wierszowana; wiersz»∆ jęz. Część mowy «klasa wyrazów wyodrębniona na zasadzie ich właściwości fleksyjnych, syntaktycznych, znaczeniowych; kategoria gramatyczna wyrazów, np. rzeczownik, czasownik, przymiotnik, spójnik»przen.Mowa ptaków, zwierząt.
2. blm«wypowiadanie czegoś, mówienie; zdolność mówienia»Akcent, ton mowy.
Dar, wątek mowy.
Stracić, odzyskać mowę.
Znać język w mowie i piśmie.
∆ Zaburzenia mowy «wady wymowy powstałe wskutek uszkodzenia narządów mowy, uszkodzenia szlaków nerwowych lub odpowiedniego ośrodka kory mózgowej»∆ jęz. Narządy mowy, aparat mowy «zespół narządów będących elementami anatomicznymi organizmu ludzkiego, współdziałających bezpośrednio lub pośrednio w wytwarzaniu artykułowanych dźwięków (np. jama ustna z językiem, podniebieniem twardym, dziąsłami i zębami, wargi i krtań z wiązadłami głosowymi, podniebienie miękkie z języczkiem)»◊ Coś odjęło, odebrało komuś mowę; ktoś stracił mowę «coś stało się przyczyną utraty zdolności mówienia, ktoś przestał mówić»◊ Jest, była mowa o czymś «mówi się, mówiło się o czymś; coś jest, było przedmiotem rozmowy, rozprawy, dzieła itp.»◊ Nie ma, nie może być mowy o czymś «coś jest niemożliwe, nie może być brane pod uwagę»◊ posp. Po co ta mowa? «po co tak stawiać sprawę? szkoda słów»□ Mowa jest srebrem, a milczenie złotem.□ O wilku mowa, a wilk tu.3. blm«sposób wymawiania wyrazów, sposób mówienia; wymowa»Mowa dobitna, niewyraźna, bełkotliwa, sepleniąca.
Kaleczyć mowę.
Naśladować czyjąś mowę.
4. lm D. mów«dłuższa wypowiedź okolicznościowa, zwykle o charakterze uroczystym, skierowana do licznego zgromadzenia; przemówienie»Mowa obrończa, sejmowa, tronowa, w parlamencie.
Mowa powitalna, pochwalna, pogrzebowa, weselna.
Płomienna, napuszona mowa.
Wygłosić mowę.
◊ posp. Drętwa mowa «mówienie oklepanych frazesów, przemówienie pełne sloganów, komunałów»◊ Mowa-trawa «mówienie dla mówienia, słowa bez treści»mowa! w użyciu przysłów., pot. «oczywiście, naturalnie, jasne»Zdałeś egzamin? - Mowa!
Słownik języka polskiego . 2013.
