noga

noga
ż III, CMs. nodze; lm D. nóg
1. «kończyna dolna ludzi, kończyna zwierząt»

Prawa, lewa noga.

Przednie, tylne nogi (zwierzęcia).

Nogi ptaków.

Nogi owadów.

Długie, krótkie, cienkie, chude, grube nogi.

Krzywe, koślawe, kabłąkowate, pałąkowate nogi.

Smukłe, szczupłe, zgrabne nogi.

Gołe nogi.

Obolałe, obrzmiałe nogi.

Mieć sztywną nogę.

Skręcić, zwichnąć, złamać nogę.

Założyć nogę na nogę.

Chwiać się, słaniać się na nogach.

Siedzieć z podkurczonymi, ze skrzyżowanymi nogami.

Przebierać nogami (w tańcu).

Tupać nogami.

Noga komuś ścierpła.

Nogi pod kimś zadrżały.

Nogi drżą komuś (z osłabienia, ze strachu).

Tupot nóg.

∆ Nogi iksowate, nogi w iks «krzywe nogi, od kolan rozchodzące się na zewnątrz (na kształt litery x)»
∆ Drewniana noga «proteza zastępująca nogę, zwykle prymitywna»
∆ Do nogi! «wykrzyknik, którym się przywołuje psa»
wojsk. Do nogi broń! «komenda wyrażająca rozkaz opuszczenia karabinu i postawienia go kolbą przy nodze»
◊ W nogi! «okrzyk wzywający do ucieczki; wyrażenie oznaczające ucieczkę»
◊ Do góry nogami «górną częścią do dołu, spodem na wierzch, na opak, odwrotnie»
◊ Przewrócić (wszystko) do góry nogami «rozrzucić coś bezładnie, zrobić nieporządek, zwykle szukając czegoś»
◊ Świat się do góry nogami przewraca «wszystko całkowicie się zmienia, powstaje zamęt (używane zwykle jako wyraz zaskoczenia, zgorszenia, dezaprobaty)»
◊ Kolos na glinianych nogach «o czymś lub o kimś pozornie silnym, mocnym, w rzeczywistości zaś słabym, bliskim upadku»
◊ Kuty na (wszystkie) cztery nogi «sprytny, zaradny, przebiegły, doświadczony życiowo»
◊ (Brać, wziąć) nogi za pas «szybko uciekać, uciec»
◊ Bronić się przed czymś rękami i nogami «bronić się przed czymś uparcie, rozpaczliwie, używając wszelkich możliwych sposobów obrony»
◊ Być od świtu, od (wczesnego) rana itp. na nogach; być cały dzień, nieustannie itp. na nogach «wstać bardzo wcześnie; być wciąż w ruchu, chodzić bez przerwy»
◊ Być na ostatnich nogach «być bardzo wyczerpanym, być u kresu sił»
◊ Być gdzieś jedną nogą «śpieszyć się dokądś; być przygotowanym na to, mieć myśli zaprzątnięte tym, że się lada chwila znajdzie gdzie indziej, że się wyjdzie, wyjedzie itp.»
◊ Być jedną nogą na tamtym świecie, stać jedną nogą w grobie «być bliskim śmierci»
◊ Być komuś kulą u nogi «być komuś ciężarem, przeszkodą, zawadą»
◊ Chodzić przy nodze, za nogą «o psie: chodzić tuż przy panu, w ślad za panem»
◊ Iść, maszerować w nogę «dostosowywać swoje kroki do kroków innej osoby, stąpać jednocześnie z innymi to prawą, to lewą nogą»
◊ Iść, wlec się itp. noga za nogą «iść bardzo powoli»
◊ Lecieć, padać z nóg, pot. walić się z nóg «być bardzo zmęczonym, wyczerpanym, tracić siły, upadać ze zmęczenia»
◊ Powłóczyć nogami «iść, chodzić, nie odrywając stóp od ziemi»
◊ Ledwo powłóczyć nogami, ledwo wlec nogi za sobą a) «iść, chodzić z trudem, z wysiłkiem, powoli» b) «być wycieńczonym, schorowanym»
◊ Ledwo, z trudem się trzymać na nogach «nie móc stać, chodzić z powodu zmęczenia, wyczerpania, osłabienia»
◊ Mieć dobre nogi «dobrze chodzić, być wytrzymałym w chodzeniu»
◊ Nie czuć nóg «mieć bardzo zmęczone nogi»
◊ Nie móc ruszyć ani ręką, ani nogą «być bardzo zmęczonym, wyczerpanym, niezdolnym do najmniejszego wysiłku»
◊ Padać, rzucać się (komuś) do nóg a) «klękać przed kimś na znak czci, oddania lub z prośbą, podziękowaniem» b) «poniżać się, upokarzać się przed kimś; uniżenie pokornie kogoś prosić, błagać»
◊ Podciąć komuś nogi a) «potrącić, kopnąć, uderzyć kogoś w nogę (w nogi) tak, żeby stracił równowagę» b) «zwykle o silnych wrażeniach albo o wypitym alkoholu: uniemożliwić komuś chodzenie, stanie; osłabić kogoś»
◊ Podstawić komuś nogę a) «wysunąć swoją nogę pod nogi idącego, żeby się przewrócił» b) «zaszkodzić komuś, działając podstępnie, intrygując przeciw niemu»
◊ Porwać się, zerwać się, skoczyć na równe nogi «gwałtownie wstać, podnieść się»
◊ Przejść suchą nogą «przejść nie zamoczywszy nóg, butów»
◊ Poczuć (rzadziej: czuć, mieć itp.) grunt pod nogami «poczuć się pewnie, uświadomić sobie swoją mocną pozycję; zyskać punkt oparcia»
◊ Ziemia, grunt usuwa się komuś spod nóg; ktoś traci grunt pod nogami «ktoś traci oparcie materialne lub moralne, pozycję, czyjaś sytuacja staje się niepewna»
◊ Ziemia, grunt pali się komuś pod nogami «pobyt w danym miejscu staje się dla kogoś niebezpieczny; ktoś jest ścigany, czuje się osaczony»
◊ Rzucać komuś kłody pod nogi «przeszkadzać komuś w czymś, utrudniać coś»
◊ Postawić kogoś, coś na nogi a) «radykalnie poprawić stan czegoś albo czyjś stan; wyleczyć kogoś, przywrócić komuś siły; wesprzeć finansowo, uniezależnić materialnie» b) «zmusić do działania, pobudzić, poderwać do czynu; zmobilizować, zelektryzować»
◊ Stanąć na nogi, na nogach a) «dorobić się; usamodzielnić się, uniezależnić się» b) «wyzdrowieć»
◊ Trzymać się czegoś rękami i nogami «trzymać się czegoś kurczowo, nie rezygnować z czegoś, nie chcieć za nic porzucić czegoś, ustąpić skądś»
◊ Wstać lewą nogą «zwrot żartobliwie wyjaśniający przyczynę czyjegoś złego humoru lub niepowodzenia w danym dniu»
◊ Wybić, wyciąć, wystrzelać do nogi, co do nogi «wybić, wyciąć, wystrzelać wszystkich bez wyjątku»
◊ Zmienić nogę «zmienić krok, stawiając dwa kroki z rzędu tą samą nogą»
◊ Coś nie ma rąk ani nóg «coś jest pozbawione ładu, wewnętrznego związku»
◊ Coś (np. choroba, zmęczenie, zmartwienie) ścina, zwala kogoś z nóg «coś pozbawia kogoś sił, osłabia, wycieńcza kogoś»
◊ Czyjaś noga nie postanie, nie postała gdzieś «ktoś nie będzie, nie był nigdy w jakimś miejscu»
◊ Noga się komuś powinęła, pośliznęła a) «komuś się nie powiodło, nie udało» b) «ktoś popełnił błąd, postąpił niewłaściwie»
◊ Nogi odmawiają komuś posłuszeństwa «ktoś nie ma siły, żeby chodzić, ktoś ma obolałe, niesprawne nogi»
◊ Nogi komuś wrosły w ziemię «ktoś nie może ruszyć z miejsca, zrobić kroku (zwykle pod wpływem silnego wrażenia)»
◊ Nogi same kogoś niosą «ktoś idzie bez wysiłku, nie czując zmęczenia»
◊ Żywa noga skądś nie ujdzie «nikt nie ocaleje, nikt nie wyjdzie cało»
◊ Napój (wino, miód itp.) idzie w nogi «wypite wino, miód powoduje trudności w chodzeniu, odbiera władzę w nogach»
pot. Dać nogę «uciec, drapnąć»
◊ (No to) na drugą nogę «zachęta do wypicia drugiego kieliszka wódki, wina»
◊ Na jednej nodze (pobiec, skoczyć, załatwić coś itp.) «pobiec, załatwić coś bardzo szybko, jak najprędzej»
◊ Schodzić, uchodzić, zrywać nogi, uchodzić nogi do kolan «zmęczyć się chodzeniem, nachodzić się; zadać, zadawać sobie wiele trudu, żeby załatwić jakąś sprawę»
◊ Wyciągać nogi «stawiać duże kroki; iść szybko»
◊ Zbierać nogi «pędzić, biec; uciekać»
◊ Nogi komuś odjęło «ktoś stracił władzę w nogach»
◊ Potrzebne coś komuś jak psu piąta noga «coś zupełnie komuś niepotrzebne»
◊ Dbać o coś, o kogoś jak pies o piątą nogę «nie dbać o coś, o kogoś wcale, zupełnie»
◊ Pies z kulawą nogą nie przyjdzie, nie wspomni, nie zadba itp. «nikt nie przyjdzie, nie wspomni itp.»
pot. żart. Trzecia noga «laska, kij»
◊ Mieć charakter w nogach «umieć szybko biegać, dobrze uciekać»
◊ Traktować kogoś przez nogę, per nogam «traktować kogoś lekceważąco, pogardliwie»
◊ Ręka, noga, mózg na ścianie «żartobliwa groźba zmasakrowania, pobicia kogoś»
posp. Nakryć się nogami «przewrócić się»
◊ Wyciągnąć nogi «umrzeć»
◊ Żebyś nogi połamał «rodzaj przekleństwa»
□ Jak wisieć, to za obie nogi.
□ Kłamstwo ma krótkie nogi.
□ Koń ma cztery nogi i też się potknie.
□ Kto nie ma w głowie, ten ma w nogach.
□ Ręka rękę myje, noga nogę wspiera.
□ Za wysokie (za niskie) progi na czyjeś nogi.
2. «najniższa, końcowa część nogi; stopa»

Mała, duża, szeroka, wąska noga.

Palce u nóg.

Ślady męskich nóg.

Deptać komuś po nogach.

3. «część sprzętu, przyrządu stanowiąca jego podporę, podstawę»

Wygięte, toczone nogi stolika.

Noga krzesła, kanapy, łóżka.

Noga od krzesła, od stołu.

Stół na jednej, o jednej nodze, na kręconych nogach.

◊ W nogach (łóżka, posłania itp.) «w miejscu, gdzie na posłaniu znajdują się zwykle nogi leżącego człowieka»
pot. Głupi jak stołowe nogi «bardzo głupi, tępy, ograniczony»
przen. posp. «człowiek ślamazarny, niezręczny, nieudolny; niedołęga»

Okropna z niego noga, nic nie umie załatwić.

Postąpił jak ostatnia noga.


Słownik języka polskiego . 2013.

Игры ⚽ Нужна курсовая?

Look at other dictionaries:

  • Noga — Расположение Женева (Швейцария) …   Википедия

  • noga — {{/stl 13}}{{stl 8}}rz. ż Ib, CMc. nodze; lm D. nóg {{/stl 8}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}1. {{/stl 12}}{{stl 7}} kończyna dolna człowieka; kończyna zwierzęcia : {{/stl 7}}{{stl 10}}Prawa, lewa, przednia, tylna noga. Krótkie, krzywe, smukłe,… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • noga — nòga ž <D L nòzi, A nȍgu, N mn nȍge, G nȍgū/nógā reg. knjiš.> DEFINICIJA 1. anat. a. ud čovjeka i životinja kojim se hoda b. dio toga od prstiju do gležnja [ima veliku nogu; ima nogu broj 39] 2. pren. dio na kojem neki predmet stoji, npr.… …   Hrvatski jezični portal

  • Noga — Genre musical Chanson Noga, née en 1961, est une chanteuse suisse qui chante en français et en anglais. Biographie Elle met en scène sa première comédie musicale à l âge de 17 ans. Ensuite, Noga effectue l’adaptation musicale d’un roman d Amélie… …   Wikipédia en Français

  • Noga — ist der Familienname folgender Personen: Andreas Noga (* 1968), deutscher Schriftsteller Artur Noga (* 1988), polnischer Leichtathlet Diese Seite ist eine Begriffsklärung zur Unterscheidung mehrerer mit demselben Wort bezeichnet …   Deutsch Wikipedia

  • Noga SA — Personnages clés PDG fondateur Nessim Gaon Forme juridique Société anonyme Siège social Genève en …   Wikipédia en Français

  • noga — • noga, strikt, grundligt, punktligt, korrekt, just • samvetsgrann, noggrann, noga, omsorgsfull, ordentlig • punktlig, precis, exakt, prompt, noga, noggrann …   Svensk synonymlexikon

  • Noga — f Jewish: modern Israeli female name. In the Authorized Version the form Nogah occurs as the name of a man, one of David s sons born in Jerusalem (1 Chronicles 3: 7). The name derives from a Hebrew word meaning ‘brightness’ …   First names dictionary

  • NOGA — fil. David, 1. Paral. c. 3. v. 7. Latine splendor …   Hofmann J. Lexicon universale

  • nōga- — *nōga , *nōgaz, *nōha , *nōhaz germ., Adjektiv: nhd. genug seiend, genügend; ne. sufficient; Rekontruktionsbasis: afries., anfrk.; Vw.: s. *ga ; Etymologie: idg. *enek̑ , *nek̑ , *enk̑ …   Germanisches Wörterbuch

  • noga — 1. pot. Brać, wziąć nogi za pas «szybko uciekać, uciec»: Uratował go nalot niemiecki, bo ludziska rozbiegli się w popłochu, a szpieg wziął nogi za pas i nikt go tu więcej nie widział. R. Antoszewski, Kariera. 2. Być gdzieś jedną nogą a) «mieć… …   Słownik frazeologiczny

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”