- patrzeć
- ndk VIIb, \patrzećrzę, \patrzećrzysz, patrz, \patrzećrzał, \patrzećrzeli1. «kierować na coś, na kogoś wzrok; rozglądać się, szukać czegoś, kogoś wzrokiem»
Patrzeć badawczo, bezmyślnie, ciekawie, czujnie, śmiało, trwożnie, ukradkiem, uważnie.
Patrzeć zdziwionymi oczami.
Patrzeć na zegarek.
Patrzeć na swojego rozmówcę.
Patrzeć w lustro, w okno, w jeden punkt, w niebo, w sufit.
Patrzeć za odchodzącym.
Patrzeć przez okno, przez szparę, przez lornetkę.
Patrzeć po ludziach, po kątach.
◊ Patrzeć śmierci w oczy «być, znaleźć się w sytuacji grożącej śmiercią»◊ Śmierć patrzy komuś w oczy «śmierć komuś zagraża»◊ Patrzeć na kogoś, w kogoś jak w obraz, jak w tęczę «uwielbiać kogoś bezkrytycznie»◊ Patrzeć komuś na ręce, na palce, posp. na łapy «pilnować, by ktoś czegoś nie ukradł, nie oszukał kogoś»◊ Dobrze, źle itp. patrzy komuś z oczu; spryt, odwaga, bystrość itp. patrzy komuś z oczu «ktoś sprawia wrażenie, wygląda na dobrego, złego, sprytnego, bystrego, odważnego itp.»◊ Patrzeć przez czarne, różowe okulary, patrzeć czarno, różowo na świat «być pesymistą, optymistą»◊ Patrzeć wilkiem, patrzeć spode łba «mieć wyraz oczu, twarzy ponury, wrogi, niechętny, zły, nieufny»◊ Nie móc, nie chcieć na kogoś, na coś patrzeć «odnosić się do kogoś niechętnie, pogardliwie, traktować coś jako rzecz nieznośną, mieć kogoś dość, nie chcieć się z kimś widzieć mając do niego żal, urazę»◊ Oczy bolą patrzeć, aż oczy bolą patrzeć a) «o wrażeniu, które sprawia widok rzeczy olśniewająco pięknej, barwnej» b) rzad. «o wrażeniu, które sprawia widok rzeczy rażącej, odpychającej»◊ Żal, aż żal, ciężko, miło, przyjemnie itp. patrzeć na kogoś, na coś «o przykrości, przyjemności doznawanej na widok kogoś, czegoś»◊ Patrzeć spod oka «patrzeć ukradkiem, obserwując, często nieufnie, podejrzliwie, niechętnie»◊ Patrzeć na coś z boku «osądzać coś trzeźwo, obiektywnie, na dystans, nie angażując się w to osobiście»◊ pot. Tylko patrzeć (jak coś nastąpi) «(coś nastąpi) za chwilę, w najbliższym czasie»◊ Patrzeć na kogoś, na coś jak sroka w gnat, w kość «patrzeć na kogoś, na coś uporczywie, nie odrywając oczu»◊ Patrzeć dalej swego nosa «nie zasklepiać się w sprawach drobnych, osobistych, umieć być przewidującym»◊ Patrz! Patrzajcie! Patrzcie! Patrzcie państwo! «wykrzyknik zwracający na coś uwagę rozmówcy, rozmówców, wyrażający podziw, uznanie (czasem ironicznie)»◊ Coś wygląda, coś jest zrobione jak się patrzy «coś wygląda doskonale, coś jest zrobione tak jak trzeba, bardzo dobrze»◊ przestarz. Patrzeć na księżą oborę «być bliskim śmierci z powodu choroby, wycieńczenia»2. «mieć określony pogląd na coś, pojmować coś w pewien sposób»Optymistycznie, pesymistycznie patrzeć na świat.
Patrzeć na świat oczami poety, malarza.
Patrzeć na coś ze swojego, z jakiegoś punktu widzenia.
Zależy, jak się na to patrzy.
Patrzeć na coś trzeźwo.
◊ Patrzeć daleko, wysoko, szeroko «mieć ambitne plany; mieć otwarty umysł»◊ Patrzeć w przyszłość «przewidywać konsekwencje, następstwa swojego postępowania»3. «obserwować, zauważać»Patrzeć na czyjąś pracę, czyjeś zachowanie.
4. «uważać za coś, traktować kogoś, coś w jakiś sposób»Patrzeć na kogoś jak na swego następcę.
Patrzeć na gościa jak na intruza.
Patrzeć wyrozumiale na czyjeś błędy, wybryki.
◊ Patrzeć z góry, z wysoka «traktować kogoś, coś lekceważąco, podkreślając swoją wyższość»◊ Patrzeć na coś przez palce «traktować coś pobłażliwie, wyrozumiale, tolerować coś»◊ Patrzeć na kogoś, na coś łaskawie, życzliwym okiem «traktować kogoś, coś przychylnie, życzliwie, aprobować coś»◊ Patrzeć na kogoś, coś krzywym, złym okiem; patrzeć krzywo, koso, zezem «traktować kogoś, coś nieprzychylnie, nieżyczliwie, nie aprobować czegoś»5. pot. «zważać na coś, mieć coś na uwadze»Patrz, żebyś nikomu krzywdy nie zrobił.
Zmierzać do celu nie patrząc na trudności.
◊ Patrz swego nosa «nie wtrącaj się w cudze sprawy»6. pot. «dbać o coś, szukać czegoś, ubiegać się o coś»We wszystkim patrzał tylko swojej korzyści.
Patrzał tylko, żeby się najeść.
patrzeć się reg. to samo co patrzeć a. patrzyćPatrzeć się na kogoś.
Nie patrzał się na nic.
Słownik języka polskiego . 2013.
