raz

raz
m IV, D. -u, Ms. \razzie
1. lm D. -ów
dziś zwykle w lm «uderzenia, ciosy; cięcia, ukłucia, sztychy»

Bolesne, dotkliwe, mocne, okrutne razy.

Razy rózgi, bata, topora, miecza.

Odpierać razy.

Zadawać razy.

Okładać kogoś razami.

Zasłaniać, chronić kogoś od razów a. przed razami.

Razy spadają, sypią się na kogoś.

◊ Raz przy razie (np. malować, smarować), raz koło razu (np. o występowaniu ściegów) «nic nie opuszczając, dokładnie, starannie; gęsto, jeden obok drugiego»
2. lm D. razy
«zwykle z liczebnikiem głównym (rzadziej porządkowym) lub z równoważnym z nim zaimkiem: wyraz oznaczający powtarzanie się czegoś (jakiejś czynności, zjawiska), zwielokrotnienia czegoś (np. cechy, wielkości); kroć»

Mam dwa razy większą działkę od twojej.

Bisowała kilka razy.

Sprzedał dom trzy razy drożej, niż kupił.

Trzy razy księżyc odmienił się złoty, jak na tym piasku rozbiłem namioty. (Słowacki)

◊ Jeden raz a. raz na…(godzinę, dzień, miesiąc, rok) «jeden raz (w tym okresie)»

Bywa w teatrze raz na miesiąc.

◊ Ani razu «wcale, zupełnie (nie), nigdy»
◊ Choć, chociaż, bodaj (jeden) raz «przynajmniej jednokrotnie»
◊ Jeszcze raz a. raz jeszcze «powtórnie, znowu»
◊ Ile razy a) «ilekroć»

Ile razy się zdenerwuje, nie może spać.

b) «bardzo często, jakże często»

Ile razy wracał do tych wspomnień!

«jak często»

Ile razy chodziłeś na wagary?

◊ Nie raz, nie dwa (razy) «bardzo często, wielokrotnie»
◊ Raz czy dwa «najwyżej dwukrotnie, nieczęsto»
◊ Raz i drugi «parokrotnie»
◊ Sto, tysiąc razy (więcej, lepiej, większy, lepszy) «o wiele (więcej, lepiej, większy, lepszy)»

Zrobić coś sto razy lepiej.

Jest tysiąc razy zdolniejszy od brata.

◊ Raz na zawsze «na stałe, na zawsze; nieodwołalnie, stanowczo, kategorycznie»
◊ Raz…, raz…; raz… to znów, znowu «o czymś dziejącym się na przemian (niekiedy z odcieniem przeciwstawnym: jeden raz to - drugi raz tamto, to jedno - to drugie, bądź… bądź)»

Kupowała raz cukierki, raz ciastka.

Mówiono o nim raz źle, raz dobrze.

◊ Pierwszy, drugi, trzeci, ostatni itp. raz (zrobić, wykonać coś) «o pierwszym, drugim, trzecim, ostatnim itp. z rzędu wykonaniu jakiejś czynności»
◊ Po raz pierwszy i ostatni «ten jeden raz i nigdy więcej (nie powtórzy się)»
◊ Po raz nie wiem który, po raz nie wiadomo który «po wielekroć, często, znowu»
◊ Za każdym razem «w każdym następnym przypadku, zawsze»
◊ Nie trzeba komuś mówić, powtarzać czegoś dwa razy «ktoś chętnie i natychmiast spełnia czyjeś polecenia, nie potrzebując ponaglania»
◊ Pierwszy raz słyszę «nigdy o tym nie słyszałem, dowiaduję się dopiero teraz»
□ Głupi dwa razy traci.
□ Do trzech razy sztuka «coś udaje się za trzecim razem a. tylko trzy razy z rzędu»
□ Dwa razy daje, kto prędko daje «rzecz ofiarowana bez zwłoki ma podwójną wartość»
□ Przemówił dziad do obrazu, a obraz do niego ani razu «o rozmowie, w której jedna strona milczy lub nie rozumie, o co chodzi, i nie odpowiada»
□ Raz kozie śmierć «trzeba zdobyć się na odwagę bez względu na rezultat, niech się dzieje co chce, wszystko jedno»
3. «chwila, moment, w którym coś się zdarzyło, miało miejsce; przypadek, wypadek, zdarzenie, sytuacja, okoliczność»

W obu razach kierowca nie ponosił winy.

W danym razie należy tak postąpić.

◊ Innym razem «nie teraz, kiedy indziej»
◊ Tym razem «w tym wypadku, teraz»

Tym razem nie odrobił lekcji.

◊ Pewnego razu, jednego razu «pewnego dnia, kiedyś»
◊ W każdym razie «mimo wszystko, bądź co bądź, tak czy owak; jednakże»
◊ W takim razie «wobec tego, skoro tak, tak więc»
◊ W najgorszym, najlepszym razie «w najmniej a. najbardziej sprzyjających okolicznościach»
◊ W ostatecznym razie «w ostateczności, jeśli nie można inaczej»
◊ W przeciwnym razie «jeśli to się nie spełni, nie stanie; inaczej»
◊ W żadnym razie «w żadnym wypadku, nigdy»
◊ Na drugi raz «powtórnie, kiedy indziej»

Na drugi raz uważaj.

◊ Raz po raz, raz za razem, rzad. raz w raz «bezustannie, wciąż, co chwila»

Raz po raz słychać wybuchy.

pot. W razie czegoś, np. śmierci, spotkania, nieobecności kogoś «w wypadku»
◊ Coś jest w sam raz «coś jest dokładnie takie, jak trzeba, odpowiada komuś; właśnie, akurat»

Ubranie w sam raz dla niego.

Praca w sam raz dla inwalidy.

◊ W razie czego «w ważnym, krytycznym momencie, gdyby się coś zdarzyło, zaszło coś nieprzewidzianego»

W razie czego będę się uczyć i pracować.

przestarz. Na ten raz «teraz, obecnie, tym razem»
raz w użyciu liczebnikowym, ndm
«przy liczeniu: jeden, pierwszy»

Liczył w takt walczyka: raz, dwa, trzy.

Raz na lewo, raz na prawo, trochę naprzód, trochę w tył. (piosenka)

∆ Raz, dwa, raz dwa «komenda nadająca tempo przy marszu, ćwiczeniach gimnastycznych itp.»
pot. Raz, dwa; raz-dwa (rzadziej: raz-dwa-trzy), raz, raz; raz-raz «bardzo szybko, błyskawicznie; natychmiast»

Raz, dwa przygotuj śniadanie.

Raz-dwa rozwiążę zadanie.

∆ Raz (dlatego) że…; po drugie, po wtóre (dlatego) że… «po pierwsze, po drugie»

Nie mogli się pobrać - raz, że nie mieli mieszkania, po drugie, że jeszcze studiowali.

raz w użyciu przysłów.
1. «w pewnej chwili, kiedyś»

Raz był świadkiem ich kłótni.

2. «nareszcie, wreszcie, w końcu (często w połączeniu z już

Niech się to (już) raz skończy!

3. «ostatecznie, definitywnie (w połączeniu z imiesłowem lub czasownikiem)»

Raz obiecawszy, dotrzymywał słowa.

Nie zmienię raz powziętego zamiaru.

razy w użyciu przysłów. «wyraz używany na określenie działania mnożenia»

Dwa razy pięć jest dziesięć.

pot. Pewne, jasne, oczywiste jak dwa razy dwa = (jest) cztery «zupełnie pewne, jasne, oczywiste»
na razie «tymczasem, w pierwszej chwili, póki się coś nie zmieni»

Na razie jest na praktyce.

Na razie nie postawiono diagnozy.

od razu «bardzo szybko, zaraz, natychmiast»

Poznał ją od razu.

Zyskał od razu jej sympatię.

□ Nie od razu Kraków zbudowano «dzieło wielkie powstaje powoli; osiągnięcie sukcesu wymaga pewnego wkładu pracy»

Słownik języka polskiego . 2013.

Игры ⚽ Поможем написать реферат

Look at other dictionaries:

  • raz — raz …   Dictionnaire des rimes

  • raz — [ ra ] n. m. • 1842; ras v. 1360; bret. raz, de l a. scand. râs « courant d eau » 1 ♦ Mar. Courant marin violent qui se fait sentir dans un passage étroit. ♢ Cour. (Bretagne, Normandie) Passage resserré où se produisent ces courants. Le raz de… …   Encyclopédie Universelle

  • raz — I {{/stl 13}}{{stl 8}}rz. mnż I, D. u, Mc. razie; lm D. ów, zwykle w lm {{/stl 8}}{{stl 7}} cios, uderzenie, cięcie, ukłucie : {{/stl 7}}{{stl 10}}Mocny, śmiertelny, bolesny raz. Razy bata, noża.Wymierzać razy. Uchylać się, zasłaniać się od razów …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • Raz-B — Birth name De Mario Monte Thornton Also known as Raz B, Raz Born June 13, 1985 (1985 06 13) (age 26) Origin Cleveland, Ohio …   Wikipedia

  • RAZ — Cette page d’homonymie répertorie les différents sujets et articles partageant un même nom.  Pour les articles homophones, voir Ras et RAS. Toponyme Un Raz, mot d origine normande tiré du norois rás , désigne en français un courant …   Wikipédia en Français

  • raz — RAZ, razuri, s.n. 1. Rangă. 2. Unealtă formată dintr o bară rotundă şi scurtă de oţel, cu tăiş lăţit şi ascuţit la un capăt, folosită de tâmplari, dulgheri etc. – Din scr. raz. Trimis de RACAI, 22.11.2003. Sursa: DEX 98  RAZ s. v. răzuitor.… …   Dicționar Român

  • Raz — bezeichnet: Joseph Raz (* 1939), israelischer Philosoph Pointe du Raz, ein felsiges Kap in der Bretagne Raz, dwa, trzy, eine polnische Band Die Abkürzung RAZ steht für: Rawala Kot, IATA Code des pakistanischen Flughafens Reichs Arbeiter Zeitung,… …   Deutsch Wikipedia

  • Raz — is a surname, and may refer to* Aviad Raz, Israeli sociologist * Joseph Raz, legal, moral and political philosopher * Kavi Raz, Indian British actor * Raz Malahi, Artistee also* Razputin ( Raz for short), the protagonist of the video game… …   Wikipedia

  • RAZ — bezeichnet: Joseph Raz (* 1939), israelischer Philosoph Wassili Raz (* 1961), ukrainischer Fußballspieler Pointe du Raz, ein felsiges Kap in der Bretagne Raz, dwa, trzy, eine polnische Band Die Abkürzung RAZ steht für: Rawala Kot, IATA Code des… …   Deutsch Wikipedia

  • raz- — DEFINICIJA (raza ispred nekih kombinacija suglasnika; ras ispred bezvučnih suglasnika; raš , raz ispred palatala) prefiks složenih glagola (i njihovih izvedenica) kojima se označava 1. dijeljenje, odvajanje, međusobno udaljavanje jedinki skupa… …   Hrvatski jezični portal

  • Raz-El-Ma — Géographie Pays  Mali Région Tombouctou Cercle …   Wikipédia en Français

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”