siebie

siebie
(D.), CMs. sobie, B. siebie a. się, N. sobą
1. «zaimek zwrotny, wskazujący na identyczność dopełnienia z podmiotem»

Widział siebie w lustrze.

Nie widzę siebie w tej roli.

Nie dopuszczał nikogo do siebie.

Nie dał robić z siebie pajaca.

Bronił się z właściwym sobie męstwem.

Nie wiedział, co ma począć z sobą.

Mam żal do siebie.

Przynieś sobie krzesło.

◊ Iść, patrzeć itp. przed siebie «iść, patrzeć itp. w kierunku, w którym jest zwrócona osoba mówiąca»
◊ Rzucić coś, spojrzeć itp. za (poza) siebie «rzucić coś, spojrzeć itp. do tyłu, w kierunku przeciwnym niż ten, w którym się zmierza lub jest się zwróconym»
◊ Ujrzeć, zostawić itp. coś za (poza) sobą «ujrzeć, zostawić itp. coś w tyle, w kierunku przeciwnym niż ten, w którym się zmierza»
◊ Być, znajdować się itp. u siebie; zaprosić kogoś, wrócić do siebie «być, znajdować się itp. we własnym domu, mieszkaniu; zaprosić kogoś, wrócić itp. do własnego domu, mieszkania»
◊ Mieć kogoś, coś przy sobie, z(e) sobą, wziąć kogoś, coś z(e) sobą «mieć kogoś w swoim towarzystwie, mieć kogoś, coś do swojej bezpośredniej dyspozycji»
◊ Mieć coś przed sobą a) «o czymś znajdującym się przed nami, w kierunku, w którym się zmierza lub w którym jest się zwróconym» b) «spodziewać się czegoś w przyszłości, mieć coś do przeżycia, doznania, otrzymania w przyszłości»
◊ Mieć coś za sobą a) «o czymś znajdującym się z tyłu, w kierunku przeciwnym niż ten, w którym się zmierza lub w którym jest się zwróconym» b) «przeżyć, odbyć już coś; doznać, doświadczyć już czegoś»
◊ Dojść, przyjść, wrócić do siebie «odzyskać przytomność, świadomość, zdrowie, równowagę ducha, siły, sprawność w działaniu»
◊ Wyjść z siebie «zirytować się, rozzłościć się, stracić panowanie nad sobą»
◊ Kłaść uszy po sobie a) «(zwykle o psie) układać uszy wzdłuż własnego ciała» b) «stawać się pokornym, potulnym, nie przeciwstawiać się komuś, czemuś, tchórzyć»
◊ Wiedzieć coś po sobie «wiedzieć coś biorąc za miarę oceny swoje postępowanie, swoje reakcje, swój przykład»
◊ Mieć to do siebie «wyróżniać się czymś, być czymś nacechowanym»
pot. Być jakimś (np. tęgim, krępym) w sobie «mieć jakąś (np. tęgą, krępą) budowę ciała»
posp. Robić pod siebie «o osobie chorej, niedołężnej (zwykle leżącej): nie panując nad swymi funkcjami fizjologicznymi, oddawać mocz, kał w pościel, nie do odpowiedniego naczynia»
rzad. Sam w sobie «wyrażenie uwydatniające odrębność czegoś, niepowiązanie z czymś innym»
◊ Ręce przy sobie «formuła rozkazu: nie dotykaj kogoś; nie sięgaj po coś»
□ Kto późno przychodzi, sam sobie szkodzi.
2. «zaimek wyrażający wzajemność, odnoszący czynność do wielu podmiotów zdania lub podmiotu w lm»

Zarobek podzielili równo pomiędzy siebie.

Dziewczęta przypadły sobie do serca.

Mówili sobie po imieniu.

Odnosili się do siebie serdecznie.

sobie «wyraz ekspresywny nadający wypowiedzi charakter potoczny lub bardziej poufały, bezceremonialny (np. dla wzmocnienia, uwydatnienia braku zainteresowania, lekceważenia itp.

Był sobie zwykłym, przeciętnym człowiekiem.

Posiedział, ponudził i poszedł sobie.

Podjadł sobie jak nigdy.

Róbcie sobie, co chcecie.

pot. Dobry sobie «wyrażenie ironiczne, oznaczające zniecierpliwienie mówiącego w stosunku do kogoś»
◊ Taki sobie «przeciętny, niczym nie wyróżniający się»
◊ (Ot) tak sobie «o czymś, co nie wykracza poza przeciętność, co nie wywołuje jakichś żywszych reakcji, zwłaszcza pozytywnych; przeciętnie, raczej słabo»
◊ Niczego sobie «niezły, nie najgorszy; nieźle, nie najgorzej»

Słownik języka polskiego . 2013.

Игры ⚽ Нужен реферат?

Look at other dictionaries:

  • siebie — {{/stl 13}}{{stl 8}}zaim. M. ( ), D. siebie, C. sobie, B. siebie || się, N. sobą, Mc. sobie {{/stl 8}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}1. {{/stl 12}}{{stl 7}} wskazuje, że wykonawca czynności jest zarazem obiektem tej czynności : {{/stl 7}}{{stl… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • dochodzić – dojść do siebie — {{/stl 13}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}1. {{/stl 12}}{{stl 7}} odzyskiwać siły, zdrowie : {{/stl 7}}{{stl 10}}Po długiej chorobie wreszcie doszedł do siebie. {{/stl 10}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}2. {{/stl 12}}{{stl 7}} stawać się… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • pewność siebie — {{/stl 13}}{{stl 7}} wiara w swoje możliwości, w swą wartość (często nadmierna), w słuszność swoich działań; też: zachowanie, sposób bycia świadczące o takich cechach : {{/stl 7}}{{stl 10}}Drażni mnie jego pewność siebie – myśli, że jest… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • pewny siebie — {{/stl 13}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}1. {{/stl 12}}{{stl 7}} wierzący w swoje możliwości; przekonany o swojej słuszności; śmiały, zdecydowany : {{/stl 7}}{{stl 10}}Pewny siebie wkroczył na salę egzaminacyjną. Po przerwie wyszli bardziej… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • nie ręczę [nie odpowiadam] za siebie — {{/stl 13}}{{stl 7}} mówiący tym zwrotem daje do zrozumienia, ostrzega, że on sam, rzadziej ktoś inny, w danej sytuacji wybuchnie gniewem, straci panowanie nad sobą : {{/stl 7}}{{stl 10}}Usłyszę jeszcze jakieś uwagi i nie ręczę za siebie! Nie… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • przychodzić – przyjść do siebie — {{/stl 13}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}1. {{/stl 12}}{{stl 7}} odzyskiwać przytomność : {{/stl 7}}{{stl 10}}Wczoraj stracił przytomność i jeszcze nie przyszedł do siebie. {{/stl 10}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}2. {{/stl 12}}{{stl 7}}… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • wychodzić [wyłazić] z siebie [ze skóry] — {{/stl 13}}{{stl 8}}pot. {{/stl 8}}{{stl 7}} robić wszystko, co możliwe, wkładać w coś wszystkie siły, starać się usilnie; dawać z siebie wszystko : {{/stl 7}}{{stl 10}}Wychodził z siebie, żeby ją zobaczyć. Dziennikarze wychodzili ze skóry, by… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • wyjść z siebie — {{/stl 13}}{{stl 8}}pot. {{/stl 8}}{{stl 7}} zdenerwować się, stracić panowanie nad sobą, wpaść w gniew : {{/stl 7}}{{stl 10}}Zaraz wyjdę z siebie i wtedy pożałujesz! Ktoś jest nieobliczalny, kiedy wyjdzie z siebie. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • wypruwać z siebie [sobie] żyły [flaki, bebechy] — {{/stl 13}}{{stl 8}}pot. {{/stl 8}}{{stl 7}} pracować ponad siły, męczyć się; dawać z siebie wszystko, robiąc coś : {{/stl 7}}{{stl 10}}Wypruwał z siebie żyły, żeby kupić samochód. Ja tu sobie żyły wypruwam, a ty nic nie robisz?! Wypruwali sobie… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • być panem [panią] siebie — {{/stl 13}}{{stl 7}} być osobą niezależną, samodzielnie decydującą o sobie, niepodatną na wpływy innych : {{/stl 7}}{{stl 10}}Przez całe życie starał się być panem siebie. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”