- stawiać
- ndk I, \stawiaćam, \stawiaćasz, \stawiaćają, \stawiaćaj, \stawiaćał, \stawiaćany1. «umieszczać na czymś lub gdzieś jakąś rzecz; ustawiać gdzieś kogoś lub coś»
Stawiać dzbanek, filiżanki, talerze na stole.
Stawiać meble w pokoju.
Ostrożnie stawiał nogi na śliskim zboczu.
∆ Stawiać bańki, pijawki «umieszczać bańki, pijawki na ciele chorego w celach leczniczych»∆ Stawiać (dziecko) do kąta «karać dziecko każąc mu stać w kącie pokoju przez pewien czas»∆ Stawiać horoskop «układać przepowiednię przyszłości na podstawie położenia gwiazd»∆ Stawiać karty, kabałę, pasjansa «układać karty i wróżyć z nich, układać z kart pasjansa»∆ Stawiać litery, znaki graficzne (np. kropkę, wykrzyknik, znak zapytania) «pisać litery, umieszczać w tekście znaki graficzne»∆ Stawiać sidła «zastawiać sidła na zwierzynę»∆ Stawiać stopnie «oceniać odpowiedzi uczniów i notować te oceny»∆ hist. Stawiać kogoś pod pręgierz, pod pręgierzem «przywiązywać kogoś za karę do słupa w miejscu publicznym»przen. dziś żywa «obwiniać, oskarżać, piętnować kogoś, coś publicznie; oddawać pod sąd opinii publicznej»◊ Stawiać coś na głowie «robić coś na opak, robić coś przeciwnie, odwrotnie niż trzeba»◊ Stawiać coś na ostrzu noża «żądać stanowczego rozstrzygnięcia jakiejś sprawy»◊ Stawiać kogoś na czele czegoś «powierzać komuś jakiś urząd, naczelne stanowisko»◊ Stawiać kogoś, coś poza nawias, poza nawiasem «uznawać kogoś za zbytecznego, niepotrzebnego gdzieś, w jakimś zespole, wykluczać kogoś z jakiegoś środowiska; przestawać się czymś zajmować, wykluczać coś z kręgu swoich zainteresowań»◊ Stawiać kogoś przed faktem dokonanym «robić coś nie czekając na czyjąś zgodę, zaskakiwać kogoś jakąś decyzją»◊ Stawiać kogoś w jakiejś (trudnej, przykrej) sytuacji «stwarzać dla kogoś jakąś (trudną, przykrą) sytuację»◊ Stawiać kogoś, coś w jakimś świetle «przedstawiać kogoś, coś w pewien sposób»◊ Stawiać kogoś, coś wysoko, na pierwszym miejscu, na równi z kimś, czymś itp. «cenić, oceniać kogoś, coś wysoko, najwyżej, oceniać kogoś, coś jednakowo z kimś, czymś»◊ Stawiać kogoś, coś za wzór, za przykład «wskazywać na kogoś, na coś jako na wzór, przykład godny naśladowania»◊ Stawiać coś komuś przed oczy albo przed oczami «ukazywać, uświadamiać coś komuś»◊ Stawiać kroki «iść, chodzić»◊ Stawiać pierwsze kroki a) «zaczynać chodzić, uczyć się chodzenia» b) «zaczynać jakąś pracę, jakąś działalność»◊ Stawiać coś pod znakiem zapytania «czynić coś niepewnym, problematycznym; powątpiewać o czymś»◊ Stawiać kropkę nad i «dopowiadać coś do tego, co już jest zrozumiałe; wypowiadać się jednoznacznie, usuwać wszelką niejasność w wypowiedzi»◊ Stawiać między czymś a czymś, między kimś a kimś znak równości, znak równania «stwierdzać, uważać, że coś jest równe czemuś innemu, utożsamiać kogoś z kimś innym»◊ Stawiać opór a) «przeciwstawiać się, nie zgadzać się na coś» b) «o materiale lub sile: przeciwdziałać ruchowi czegoś, jakiejś sile (zwykle przy zjawisku tarcia)»◊ Stawiać przeszkody «utrudniać komuś załatwienie, przeprowadzenie czegoś»◊ Stawiać sobie jakiś cel «wyznaczać sobie jakiś cel, dążyć, zmierzać do czegoś, chcieć coś osiągnąć»◊ Stawiać na swoim «robić coś według swojej woli, według swego życzenia, przeprowadzać swoją wolę»2. «nadawać komuś, czemuś pozycję pionową, podnosić do góry»Stawiać dziecko na nóżki.
Stawiać kołnierz.
Pies stawia uszy.
∆ łow. Stawiać słupka «o zającu, rzadziej o króliku: podnosić się na tylnych łapkach»∆ żegl. Stawiać żagle «wciągać żagle na maszt, sztag lub rozwijać (z rei)»◊ Stawiać kogoś, coś na nogi a) «radykalnie poprawiać stan czegoś albo czyjś stan; leczyć kogoś, przywracać komuś siły; wspierać finansowo, uniezależniać materialnie» b) «zmuszać kogoś do działania, pobudzać, podrywać do czynu; mobilizować, elektryzować»◊ Stawiać na czymś, na kimś krzyżyk «uważać coś za stracone, kogoś za straconego»3. «budować, wznosić»Stawiać dom, budynek gospodarczy.
Stawiać piec, rusztowanie.
Stawiać pomnik, posąg.
Stawiać groblę.
4. «występować z czymś, przedstawiać, wysuwać, proponować, formułować coś»Stawiać warunki, żądania.
Stawiać diagnozę.
Stawiać zarzuty.
Jasno stawiać sprawę.
∆ Stawiać czyjąś kandydaturę «wysuwać czyjąś kandydaturę, wysuwać kogoś jako kandydata na coś»5. «dawać, wykładać coś (zwykle pewną sumę pieniędzy) jako stawkę w grze, w loterii, w zakładach; grać, zakładać się o tę stawkę»Stawiać na konia na wyścigach.
Stawiać na trzynastkę.
Stawiać jakąś sumę w zakładach, w grze w karty.
Stawiać wysokie stawki, kwoty.
◊ Stawiać coś (wszystko) na jedną kartę, szalę «decydować się na uzależnienie czegoś (wszystkiego) od jednej rzeczy; ryzykować coś»◊ Stawiać na kogoś, na coś «pokładać w kimś, w czymś nadzieję, liczyć na kogoś, na coś»6. pot. «zapraszać kogoś i płacić za poczęstunek, za rozrywkę; fundować komuś»Stawiać kolację, obiad.
Stawiać komuś wino, wódkę.
Stawiać kolejki.
Stawiam ci kawę.
stawiać się1. forma ndk czas. stawić się (p.)2. pot. «przeciwstawiać się komuś, czemuś, sprzeciwiać się w ostrej formie; zachowywać się zuchwale w stosunku do kogoś»Stawiać się rodzicom, wychowawcom.
Stawiać się wobec nauczycieli, wobec opiekunów.
3. przestarz. «ustawiać się, stawać»dziś tylko we fraz. Stawiać się w czyimś położeniu, w czyjejś sytuacji «wchodzić w czyjeś położenie, starać się zrozumieć czyjąś sytuację»◊ Stawiać się wysoko, na równi z kimś «cenić się wysoko, uważać siebie za równego komuś»
Słownik języka polskiego . 2013.
