urwać

dk IX, \urwaćwę, \urwaćwiesz, \urwaćwij, \urwaćał, \urwaćany - urywać ndk I, \urwaćam, \urwaćasz, \urwaćają, \urwaćaj, \urwaćał, \urwaćany

1. «ciągnąc lub szarpiąc odłączyć coś od czegoś, oderwać część czegoś; oberwać, oderwać»

Urwać guzik, klamkę, kawałek płótna.

Urwać frędzle od serwety.

Urwać komuś rękaw.

Urwać jabłko z drzewa.

Granat urwał mu rękę.

Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze, ten młody zdusi Centaury. (Mickiewicz)

2. pot. «(zwykle w odniesieniu do pieniędzy, towarów) zmniejszyć, uszczuplić, okroić coś o pewną część; ująć, odjąć, nie dopłacić, nie doważyć»

Urwać komuś sto złotych z zarobków.

◊ Urwać kawałek, trochę czasu «zaoszczędzić trochę czasu przeznaczonego na coś»

◊ Urwać nocy «skrócić czas snu»

3. książk. «przestać nagle mówić, śpiewać, grać itp.; przerwać, nie dokończyć, uciąć, umilknąć»

Urwać rozmowę, śpiew.

Urwać w połowie (w pół) słowa, zdania.

urwać się - urywać się

1. «zostać urwanym; odłączyć się, oddzielić się od czegoś, odpaść; oderwać się, zerwać się»

Powróz, sznur się urwał.

Rynna się urwała.

Pies urwał się z łańcucha.

Urwał się guzik u płaszcza.

◊ pot. Telefony się urywają «raz po raz odzywają się dzwonki aparatu telefonicznego, ciągle ktoś dzwoni»

◊ posp. Skąd tyś (on) się urwał, z choinki się urwałeś? «o kimś, kto nie orientuje się w sytuacji, wystąpił z czymś dziwnym, nieoczekiwanym»

□ Póty dzban wodę nosi, póki się ucho nie urwie.

2. «zostać wstrzymanym, zakłóconym, zamąconym; nagle ustać, ucichnąć, umilknąć»

Dyskusja, rozmowa się urwała.

Korespondencja, łączność, znajomość z kimś się urwała.

◊ pot. Urwało się komuś «przestało się komuś dobrze powodzić, ktoś przestał czerpać z czegoś korzyści»

3. pot. «wyjść skądś, opuścić coś, zwykle niepostrzeżenie, wymknąć się skądś przed czasem; ulotnić się, wymknąć się»

Urwać się z lekcji, ze szkoły, z zebrania, z pracy.

4. «skończyć się, zaniknąć»

Ślady urywały się na rzece.

Las się urwał nagle.