wyraz

m IV, D. -u, Ms. \wyrazzie; lm M. -y

1. «znak językowy nazywający jednostkowy przedmiot materialny lub klasę jednorodnych przedmiotów materialnych, treści psychiczne, czynności, stany, cechy, wyrażający relacje między elementami rzeczywistości lub modyfikujący treści znaczeniowe innych wyrazów; słowo; w lm także: elementy czyjejś wypowiedzi»

Wyraz polski, obcy.

Czułe, miłe, tkliwe wyrazy.

Cierpkie, dobitne wyrazy.

Brzydkie, nieprzyzwoite wyrazy.

Wyrazy powitania, poważania, głębokiego szacunku, uszanowania, wdzięczności, współczucia.

Wyrazy krytyki, przestrogi.

Dobór, zasób wyrazów.

Budowa, szyk wyrazów.

Brzmienie wyrazu.

Treść znaczeniowa wyrazu.

Łączę serdeczne wyrazy.

∆ Wyraz bliskoznaczny «wyraz o znaczeniu bliskim znaczeniu innego wyrazu; bliskoznacznik, synonim»

∆ Wyraz niesamodzielny «wyraz, który wyraża stosunki zachodzące między wyrazami w zdaniu (przyimek i spójnik) lub nadaje im pewne zabarwienie znaczeniowe czy uczuciowe (partykuła)»

∆ Wyraz samodzielny «wyraz znaczeniowo względnie samodzielny, informujący bezpośrednio o zjawiskach istniejących w rzeczywistości pozajęzykowej (rzeczownik, zaimek, przymiotnik, liczebnik, czasownik i przysłówek)»

∆ Wyraz obcy «wyraz zapożyczony z innego języka»

∆ Wyraz pochodny «wyraz utworzony od innego wyrazu (zwanego podstawowym), zwykle za pomocą dodania przedrostka, przyrostka lub odrzucenia części wyrazu; derywat»

∆ Wyraz podstawowy «wyraz będący podstawą słowotwórczą wyrazów od niego utworzonych, czyli pochodnych»

∆ Wyraz rdzenny «wyraz złożony z samego rdzenia (np. kot, dom)»

◊ W całym znaczeniu tego wyrazu «w ścisłym, właściwym znaczeniu tego wyrazu, zgodnie z tym, co znaczy dany wyraz (wyrażenie kładące nacisk na trafność, dokładność użytego określenia)»

◊ pot. Cedzić wyrazy «mówić wolno, z namysłem»

◊ Połykać wyrazy «mówiąc pośpiesznie, niewyraźnie, nie wymawiać do końca pewnych wyrazów, opuszczać je»

2. «zewnętrzny objaw, widomy znak czegoś; obraz, odbicie, przejaw»

Chytry, dobroduszny wyraz twarzy.

Wyraz lęku, radości, cierpienia (w oczach, w spojrzeniu, na twarzy).

Oczy, spojrzenia, usta mają, przybierają jakiś wyraz, tracą wyraz.

∆ Środki wyrazu «sposoby wypowiadania się w dziele sztuki, trafiania do jego odbiorcy»

◊ Ostatni wyraz czegoś «najnowsze, dotychczas najlepsze osiągnięcie w danej dziedzinie»

◊ Dać wyraz (jakiemuś uczuciu, przekonaniu itp.) «wyrazić w słowach, okazać, uzewnętrznić (jakieś uczucie, przekonanie itp.)»

◊ Coś jest bez wyrazu, jest pozbawione wyrazu «coś nie ma żadnego charakteru, stylu»

3. mat. «część jakiegoś wyrażenia lub wzoru matematycznego, jakaś wielkość znana lub nie znana»

nad wyraz «bardzo, w wysokim stopniu, niewypowiedzianie»

Dziewczyna nad wyraz piękna.

Był nad wyraz zmęczony.