żelazo

n III, Ms. \żelazozie; lm D. \żelazoaz

1. blm

«(Fe) pierwiastek chemiczny z grupy żelazowców, liczba atomowa 26, metal ciężki, trudno topliwy, kowalny, łatwo się utleniający, będący surowcem przemysłu ciężkiego, używany głównie w postaci stopów z węglem i innymi składnikami; występuje również w organizmach roślinnych i zwierzęcych, wchodzi w skład hemoglobiny»

Ruda żelaza.

Stopy żelaza z innymi pierwiastkami.

Wytapiać żelazo.

Owoce, warzywa bogate w żelazo.

2. blm

«stop pierwiastka żelaza z węglem i innymi składnikami, stosowany jako podstawowy materiał konstrukcyjny; kawał, bryłka tego stopu»

Walcownia żelaza.

Wyroby, przedmioty z żelaza.

Kuć rozpalone do czerwoności żelazo.

Hartować żelazo.

∆ Żelazo lane → żeliwo

∆ archeol. Epoka żelaza «ostatnia z trzech głównych epok w rozwoju kultury ludzkiej, epoka, w której używano narzędzi z żelaza; nastąpiła po epoce brązu»

◊ Ktoś, coś jest (jak) z żelaza, jak żelazo «ktoś jest bardzo silny, zdrowy; coś jest bardzo mocne, trwałe, wytrzymałe na urazy»

□ Kuć żelazo, póki gorące «nie zwlekać z czymś, nie ustawać w załatwianiu sprawy, póki są szanse powodzenia»

3. książk. «zbroja rycerska, biała broń, miecz»

Rycerz zakuty w żelazo.

4. rzad. «przedmiot żelazny, narzędzie żelazne większych rozmiarów»

5. reg. «pułapka na zwierzęta w postaci obręczy zatrzaskujących się za pomocą sprężyny»

Zastawić żelaza.

Lis się złapał w żelazo.