człowiek

człowiek
m III, DB. -a, W. -u a. (podniośle) \człowiekecze, N. \człowiekkiem; lm p. ludzie
1. «Homo sapiens, istota żywa z rodziny człowiekowatych, z rzędu naczelnych wyróżniająca się wśród innych najwyższym rozwojem psychiki i życia społecznego, jedyna posiadająca kulturę i zdolna do jej tworzenia»

Człowiek rozumny.

Człowiek pierwotny, cywilizowany.

Człowiek młody, dojrzały, stary.

Człowiek prosty.

Człowiek wykształcony.

Anatomia, fizjologia człowieka.

Wyzysk człowieka przez człowieka.

antr. Człowiek jaskiniowy «człowiek w pierwszym stadium rozwoju, zamieszkujący jaskinie; jaskiniowiec»
∆ Człowiek kopalny «człowiek, którego istnienie ustalono na podstawie szczątków pochodzących z poprzednich okresów geologicznych»
∆ Człowiek neandertalski «typ człowieka kopalnego (od doliny Neandertal, nad Renem), pierwsze stadium ludzkie w rozwoju małpy człekokształtnej»
∆ Człowiek biały «człowiek o białej skórze w odróżnieniu od Murzyna, człowieka o skórze żółtej itd.»
◊ Ich, nasz, swój itp. człowiek «człowiek należący do ich (do naszego itp.) środowiska, ich (nasz) zwolennik, godny ich (naszego) zaufania»
◊ Szary człowiek «człowiek przeciętny, jeden z wielu, niczym się nie wyróżniający»
◊ Młody człowiek «młodzieniec»
◊ Mały człowiek «człowiek małowartościowy, odznaczający się pospolitymi wadami»
◊ Wielki człowiek «człowiek sławny, wybitny»
◊ Człowiek czynu «człowiek energiczny, skłonny do działania»
◊ Człowiek interesu a) «kupiec, przemysłowiec, przedsiębiorca» b) «człowiek wyrachowany»
◊ Człowiek pracy «człowiek utrzymujący się z własnej pracy»
◊ Poczciwości, zacności człowiek «człowiek zacny, szlachetny»
◊ Człowiek bez czci i wiary «człowiek bez żadnych zasad, stojący nisko moralnie»
◊ Człowiek w latach «człowiek w podeszłym wieku»
◊ Człowiek starej daty «człowiek o dawnych, niewspółczesnych poglądach, dawnego pokroju; konserwatysta»
◊ Człowiek z głową «człowiek zdolny, obrotny, sprytny, umiejący sobie radzić»
◊ Człowiek z krwi i kości «człowiek pojmowany realnie, wraz ze swymi wadami i zaletami, autentyczny»
◊ Człowieku… «zwrot poufały odpowiadający znaczeniowo zwrotom: mój drogi, bracie, przyjacielu, bój się Boga itp.»
iron. Wielki człowiek do małych interesów «ktoś przeciętny mający wysokie mniemanie o swojej działalności, sprawiający wrażenie, że jest kimś wybitnym»
przestarz. Człowiek światowy «człowiek obyty, prowadzący życie towarzyskie»
□ Człowiek człowiekowi wilkiem.
□ Człowiek raz się rodzi i raz umiera.
□ Człowiek strzela, a Pan Bóg kule nosi.
□ Dziś człowiek żyje, a jutro gnije.
2. «człowiek jako reprezentant najlepszych cech ludzkich, jednostka wartościowa społecznie, etyczna, szlachetna»
◊ Być (prawdziwym) człowiekiem «być wartościową, szlachetną jednostką ludzką»
◊ Bądź jak człowiek, mów, zachowuj się, postępuj jak człowiek «bądź, mów, zachowuj się, postępuj jak przystało na człowieka, sensownie, taktownie, spokojnie, dobrze»
◊ Okazać się, pokazać się człowiekiem «okazać się jednostką szlachetną, uczynną»
◊ Zrobić z kogoś człowieka «zrobić z kogoś wartościową jednostkę ludzką»
◊ Pokierować, wykierować, wyprowadzić kogoś (się) na człowieka (na ludzi) «pokierować kim tak, aby osiągnął wykształcenie, doszedł do jakiegoś stanowiska; wykierować (się) na jednostkę ludzką wartościową społecznie»
◊ Wyjść na człowieka (na ludzi) «stać się jednostką ludzką wartościową społecznie; osiągnąć wykształcenie, stanowisko»
3. «osoba dorosła, dojrzała»

Wyrosnąć z dziecka na człowieka.

4. pot. «robotnik, pracownik»

Nająć człowieka do noszenia węgla.

człowiek «w funkcji zaimka osobowego: ja lub w funkcji zaimków nieokreślonych: ktoś, ktokolwiek, każdy»

Bądź tu, człowieku, mądry.

Trudno człowiekowi to zrozumieć.

pot. Ani się człowiek obejrzy «bardzo szybko»

Słownik języka polskiego . 2013.

Игры ⚽ Нужно решить контрольную?

Look at other dictionaries:

  • człowiek — I {{/stl 13}}{{stl 8}}rz. mos IIa, W. człowieku || człowiekecze; lm M. ludzie, DB. ludzi, C. ludziom, N. ludźmi, Mc. ludziach {{/stl 8}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}1. {{/stl 12}}{{stl 7}} gatunek ssaków z rodziny człowiekowatych; istota… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • człowiek — 1. Człowiek bez charakteru «człowiek o słabej woli»: Po każdym niespełnieniu wracałem do domu, przekonany, że jestem człowiekiem bez charakteru. S. Mrożek, Opowiadania II. 2. Człowiek bez jutra «człowiek niemający perspektyw, szans osiągnięcia… …   Słownik frazeologiczny

  • Człowiek jam niewdzięczny — Studio album by Czesław Niemen Released 1971 …   Wikipedia

  • człowiek czynu — {{/stl 13}}{{stl 7}} osoba aktywna, energiczna; człowiek podejmujący działalność bez wahań, dyskusji : {{/stl 7}}{{stl 10}}Jako człowiek czynu, bez oglądania się na cokolwiek zabrał się do roboty. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • człowiek neandertalski — {{/stl 13}}{{stl 7}} człowiek pierwotny żyjący w epoce kamienia łupanego, wyróżniający się niskim wzrostem i bardzo dużą głową osadzoną na dużym tułowiu <od nazwy doliny rzecznej w Niemczech, gdzie znaleziono szczątki takiego człowieka>… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • człowiek pracy — {{/stl 13}}{{stl 7}} człowiek aktywny, utrzymujący się z własnej pracy : {{/stl 7}}{{stl 10}}Mieszkania dla ludzi pracy. Być człowiekiem pracy. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • człowiek starej daty — {{/stl 13}}{{stl 7}} o człowieku zachowującym staroświeckie poglądy, postawy : {{/stl 7}}{{stl 10}}Jako człowiek starej daty nie oglądał telewizji. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • człowiek wielkiego kalibru — {{/stl 13}}{{stl 7}} człowiek bardzo wartościowy, szlachetny, uczciwy : {{/stl 7}}{{stl 10}}Ten naukowiec był człowiekiem wielkiego kalibru. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • człowiek interesu — {{/stl 13}}{{stl 7}} ktoś, kto zajmuje się robieniem interesów, kariery finansowej; biznesmen : {{/stl 7}}{{stl 10}}Chcą od ciebie prowizji od załatwienia tej sprawy? Nie dziw się, to ludzie interesu. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • człowiek małego serca — {{/stl 13}}{{stl 7}} ktoś małoduszny, małostkowy, niewierzący w powodzenie czegoś {{/stl 7}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”