dać

dać
dk I dam, dasz, dadzą, daj, dał, dany - dawać ndk IX, daję, dajesz, dają, dawaj, dawał, dawany
1. «przekazać komuś rzecz, którą się posiada lub rozporządza; obdarzyć czym; podarować, ofiarować, oddać; poświęcić co»

Dawać pieniądze na utrzymanie.

Nie dać ani grosza.

Dać komu książkę, list, napiwek, prezent, posag.

Dać co komu na drogę.

Dać (pieniądze) na Centrum Zdrowia Dziecka, na odbudowę Zamku.

Dać ofiarę na biednych.

Dać pół życia za co.

◊ Dać głowę, gardło, szyję, życie a) «stracić życie; zginąć» b) «zaręczyć życiem, zapewnić»
◊ Dać łapówkę, posp. dać w łapę «przekupić kogo»
◊ Dawać (jakąś sumę) «proponować jakąś sumę jako zapłatę»
◊ Dać na kredyt, przestarz. na borg «godzić się na przyjęcie zapłaty w terminie późniejszym; kredytować»
◊ Dać na procent, na procenty «pożyczyć na określony procent»
◊ Dać na raty «sprzedać na raty»
◊ Dać ciepłą ręką «dać przed śmiercią (zamiast zapisywać w testamencie)»
◊ Dać na rękę «wypłacić gotówką»
◊ Dać od ręki «wypłacić, przekazać co natychmiast»
◊ Dać w zastaw, na zastaw «zastawić»
żart. Dać buzi, rub. gęby, pyska «pocałować się z kim»
□ Dwa razy daje, kto prędko daje.
□ Głupi daje, mądry bierze.
□ Kto daje i odbiera, ten się w piekle poniewiera.
□ Kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje.
2. «użyczyć, udzielić czego; zapewnić, podać, wręczyć»

Daj no mi soli.

Dać gościnę, kwaterę, nocleg, przytułek.

Dać amnestię, błogosławieństwo, dymisję, promocję, rozwód, ślub.

Dać koncesję, kredyt, pomoc.

Dać gwarancję, ochronę, pełnomocnictwo, rękojmię, sankcję, upoważnienie.

Dać odpowiedź, przestrogę, rozkaz.

Dawać lekcje, korepetycje.

◊ Dać na poty «zastosować środek wywołujący pocenie się»
◊ Dać hasło, sygnał, znak «wezwać, zawiadomić hasłem, sygnałem, znakiem»
◊ Dać głos komu «udzielić komu głos; wezwać, by przemówił»
◊ Dać głos za kim, na kogo, przestarz. dać kreskę komu, na kogo «opowiedzieć się za kim w głosowaniu»
◊ Dać komu lekcję, nauczkę, szkołę «dać do zrozumienia komu w sposób stanowczy, że niewłaściwie się zachował lub postąpił; zmusić kogo do ciężkiej pracy, do dużego wysiłku»
◊ Dać spokój «zostawić w spokoju, zaniechać czegoś, przestać się zajmować kim, czym»
◊ Nie dawać spokoju «niepokoić»
◊ Dać radę «udzielić rady, poradzić komu»
◊ Dać (sobie) radę «podołać, sprostać czemu»
◊ Dać (komu) rękę a) «podać rękę na pożegnanie lub powitanie» b) «podając rękę zobowiązać się do czego, przyrzec co»
◊ Dać słowo, słowo honoru, słowo uczciwego człowieka, dać przyrzeczenie; daw. dać parol, słowo szlacheckie, kawalerskie «zobowiązać się uroczyście, zapewnić solennie»
◊ Dać komu imię, miano, przezwisko, przydomek «nazwać imieniem, przezwiskiem itp.»
◊ Dać krzyżyk na drogę «życzyć komu szczęśliwej drogi, pobłogosławić na drogę»
◊ Dać komu w twarz, w plecy (po plecach); dać komu batem, kijem a. baty, kije «uderzyć kogo; zbić mocno»
◊ Dać komu po nosie «ostro rozprawić się z kim, zdetonować kogo»
pot. Dać komu łupnia «dotkliwie kogoś pobić»
◊ Dać komuś bobu «dać komuś nauczkę, dać się komuś we znaki, dokuczyć komuś»
◊ Dać komuś w kość «zmusić kogoś do dużego wysiłku, bardzo kogoś zmęczyć; pokonać kogoś (w zawodach sportowych, w grze)»
◊ Dać komuś popalić, dać komuś do wiwatu «zmusić kogoś do dużego wysiłku, bardzo kogoś zmęczyć; dokuczyć, dopiec komuś»
◊ Dać mata «w grze w szachy: rozstrzygnąć partię na swoją korzyść»
◊ Dać kosza, odkosza, daw. dać czarną polewkę, harbuza, rekuzę «odmówić ręki konkurentowi, odprawić zalecającego się»
posp. Dać komuś cynk «ostrzec, poinformować kogoś»
3. «powierzyć komu co (jakąś funkcję, pracę, stanowisko itp.); przyznać, mianować, wyróżnić»

Dać pracę, posadę, miejsce (w biurze, fabryce itp.).

Dać komu kierownicze stanowisko (np. dyrektora, naczelnika).

Dać komu stopień wojskowy (np. kapitana).

Dać komu władzę nieograniczoną, ograniczoną.

Dali mu nadzór techniczny w zakładzie.

Dano mu odpowiedzialną funkcję prezesa, przewodniczącego, sekretarza.

◊ Dać pierwszeństwo komu, czemu «przyznać wyższość, przełożyć nad kogo, co»
◊ Dać którąś grupę, dać ocenę, stopień (czwórkę, piątkę itd.) «przyznać którąś grupę, postawić jakąś ocenę, jakiś stopień»
4. «skierować, przydzielić, wysłać kogoś do jakiejś pracy, na jakieś stanowisko; umieścić, przeznaczyć»

Dać kogoś do pomocy.

Dać kogo na służbę, do szkół, do terminu.

pot. Dajcie go tu «przyprowadźcie go, niech przyjdzie»
5. «przesłać, przekazać do wykonania; oddać gdzie»

Dać bieliznę do prania, buty do szewca.

Dać rzeczy na bagaż.

Dać utwór do oceny, maszynopis do korekty, powieść do druku.

Dać ogłoszenie do prasy.

6. «wystąpić z czym, urządzić, zorganizować co, wystawić (na scenie)»

Dać bal, bankiet, przyjęcie.

Dać koncert, przedstawienie.

pot. Co dają w teatrze?

7. «dostarczyć, przysporzyć, wnieść coś do czego, przynieść, spowodować»

Ziemia daje ziarno.

Drzewo dawało cień.

Bierz, co życie daje.

Dać dochód, stratę, zysk.

Dać efekt, rezultat, wynik.

□ Krowa, która dużo ryczy, mało mleka daje.
8. «dopuścić do czegoś, umożliwić coś; pozwolić»

Daj, pomogę ci.

Daj, ty będziesz myć, a ja wycierać.

Daj mi powiedzieć.

Matka nie dała mu się bawić z kolegami.

Nie dali mu wejść.

Dane mi było widzieć ją na scenie.

Nie było mu dane dokończyć swego dzieła.

◊ Daj Boże, dałby Bóg «niech Bóg sprawi; aby, bodaj tak się stało»
◊ Da Bóg, jak Bóg da «jeżeli wszystko dobrze się ułoży»
◊ Dać czas do namysłu «pozwolić się komu namyślić, odłożyć sprawę na pewien czas»
◊ Dać do myślenia «zmusić do zastanowienia»
◊ Dać do poznania, do zrozumienia «ułatwić zorientowanie się; napomknąć»
◊ Dać do wyboru «pozwolić wybrać, pozostawić do wyboru»
◊ Dać komu wolną rękę «zostawić komu swobodę działania»
◊ Dać sobie rękę uciąć «być absolutnie pewnym czego»
◊ Dać pole do czego «stworzyć okazję, umożliwić wykazanie się czym, ułatwić powstanie czego»
◊ Dać za wygraną «zrezygnować z czego; porzucić jakiś zamiar, odstąpić od czego; zniechęcić się do czego»
pot. Dajmy na to «przypuśćmy, weźmy pod uwagę; powiedzmy, na przykład»
◊ (nie wiążąca się bezpośrednio z wyżej wymienionymi znaczeniami): Dać baczenie «zwrócić uwagę, pilnować»
pot. Dać drapaka, nogę «uciec»
◊ Dać krok, kilka kroków «ruszyć się, posunąć się o krok, o kilka kroków»
◊ Dać susa «skoczyć»
◊ Dać komu ileś lat «określić czyjś wiek na ileś lat»
◊ Dać ognia, salwę, serię (strzałów), strzał, wystrzał «spowodować strzał, salwę itd.; wystrzelić»
◊ Dać znać «zawiadomić»
dać się - dawać się
1. «pozwolić się pokonać (zwykle z przeczeniem: nie dać się)»

Bądź dzielny, nie daj się.

◊ Dać się (komuś) we znaki «dokuczyć (komuś), znękać (kogoś)»
□ Dla kompanii (towarzystwa) dał się Cygan powiesić.
2. tylko w 3 os. albo nieos. «być możliwym»

Coś się da zrobić.

Dałoby się to ulepszyć.

Nie da się tego przewidzieć.

Drzwi nie dało się otworzyć, zamknąć itd.

Dał się słyszeć warkot samolotu.

Brać, chować, jeść, kupować, sprzedać, uratować itd. co się da, ile się da.

Jechać, nocować, pracować, przebywać, ukrywać się itd. gdzie się dało.

Bić, odżywiać się, zajmować się itd. czym się dało.

Pracować, przyjaźnić się, wyjechać itd. z kim się dało.

Brać, pożyczać itd. skąd się dało.

◊ Jak się tylko da a) «jeżeli to w ogóle możliwe» b) «skoro tylko będzie się mogło» «w jakikolwiek sposób»

Słownik języka polskiego . 2013.

Игры ⚽ Нужен реферат?

Look at other dictionaries:

  • DAC-1 — DAC 1, for Design Augmented by Computer, was one of the earliest graphical computer aided design systems. Developed by General Motors, IBM was brought in as a partner in 1960 and the two developed the system and released it to production in 1963 …   Wikipedia

  • dać — {{/stl 13}}{{stl 17}}ZOB. {{/stl 17}}{{stl 7}}dawać{{/stl 7}}{{stl 17}}ZOB. {{/stl 17}}{{stl 7}}buzi dać; ja ci [wam] dam; nie dać [nie zapłacić] (złamanego) grosza [centa]; nie dać {{/stl 7}}{{stl 8}}{czegoś} {{/stl 8}}{{stl 7}}poznać po sobie;… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • DAC — is a three letter abbreviation with multiple uses: Contents 1 Culture 2 Sports 3 Technology …   Wikipedia

  • dac — DAC, Ă, daci, ce, adj. s.m. şi f. 1. adj. Care se referă la Dacia sau la populaţia ei, privitor la Dacia sau la populaţia ei; dacic. 2. s.m. şi f. Persoană care făcea parte din populaţia de bază a Daciei. – Din lat. Dacus. Trimis de ana zecheru,… …   Dicționar Român

  • DAC-1 — DAC 1, acronyme de Design Augmented by Computer, était l un des premiers systèmes graphiques de CAO. Conçu initialement par General Motors, puis en partenariat avec IBM à partir de 1960, il a été utilisé industriellement en 1963. Il a été… …   Wikipédia en Français

  • DAC — Saltar a navegación, búsqueda DAC puede referirse a: Conversión digital analógica (del inglés Digital to Analog Conversion) Diseño asistido por computador Aeropuerto Internacional Zia (Bangladesh), en su código IATA. Obtenido de DAC Categorías:… …   Wikipedia Español

  • DAC — The Departmental Advisory Committee on Arbitration Law. A committee set up in 1985 and disbanded in 1997, which examined the operation of arbitration legislation and improvements to the system of arbitration in England and Wales. Under the… …   Law dictionary

  • DAC-1 — (Design Augmented by Computer) war ein frühes CAD (computer aided design) System, das 1964 von General Motors vorgestellt wurde. Das DAC 1 Projekt, anfänglich “Digital Design” genannt, wurde 1959 von einer fünfköpfigen Gruppe begonnen. Das Ziel… …   Deutsch Wikipedia

  • DAC — sigla ES ingl. Digital to Analog Converter, convertitore analogico digitale …   Dizionario italiano

  • dąć — w czyjąś dudkę zob. dudka …   Słownik frazeologiczny

  • DAC — (Digital to Analog Convertor) device which converts digital signals into analog signals (Computers, Telecommunications) …   English contemporary dictionary

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”